Coalitieakkoord Amsterdam 2022-2026 van PvdA, GroenLinks en D66, ‘Amsterdams Akkoord‘ (PDF), kondigde de bestuursopdracht aan om te komen tot inzicht in de begroting. Dit leidde tot ‘bestuursopdracht Inzicht in Beleid, Geld en Keuzes’. Aanleiding was dat de investeringsportfolio de draagkracht van de begroting te boven ging alsook dat het gemeentebestuur geen zicht had op de sturingsmogelijkheden binnen de begroting en welke gevolgen dit zou kennen. Bedoeling was om alle uitgaven onder de loep te nemen en inzicht te verkrijgen in de opbouw van de gemeentelijke uitgaven.
Vorige raadsperiode werd namelijk duidelijk dat het gemeentebestuur amper mogelijkheden heeft om te schuiven binnen de begroting: uitgaven aan de ene kant stoppen dan wel minderen om dit op een andere plek in de begroting in te zetten. Deze bestuursopdracht moest het gemeentebestuur het inzicht geven om wel te kunnen schuiven binnen de begroting.
U treft hier de inhoudelijke opdrachtformulering: Uitvraag opdracht inzicht in de begroting gemeente Amsterdam:
‘Het college zoekt bijvoorbeeld naar de volgende aspecten:
- in welke mate uitgaven beïnvloedbaar zijn door het bestuur
- in hoeverre deze aansluiten bij bestuurlijke prioriteiten
- welk beoogd effect wordt bereikt en voor welke uitgaven dat bekend is’.
We zijn nu twee jaar en vele raadsinformatiebrieven, onderzoeken en rapporten verder. Er zijn benchmarks gemaakt van de uitgaven ten opzichte van de inkomsten uit het Gemeentefonds en deze week wordt aan de gemeenteraad voorgedragen ‘de geobjectiveerde benchmark begroting Amsterdam’ wat de gehele uitgavenkant van de begroting in beeld brengt en vergelijkt met de inkomsten uit het Gemeentefonds maar ook vergelijkt met zes andere Nederlandse gemeenten.
Dit is zeker nuttig maar het wordt gebracht als ware dit het gewenste inzicht in de begroting zelf geeft. Edoch, een benchmark geeft geen inzicht an sich, het is een middel om te komen tot dat inzicht. We weten nu alleen of een andere gemeente meer dan wel minder uitgeeft aan een taak en hoe hoog het budget is in vergelijking met de inkomsten uit het Gemeentefonds. Ook zijn de mogelijkheden niet in beeld gebracht en de gevolgen van het schuiven binnen de begroting.
Ten aanzien van de investeringsportfolio zijn tussentijds scenario’s gemaakt van de schuldontwikkeling en is besloten om de schuldquote te verhogen. Er kan meer extern worden geleend. Wederom, wat nu de mogelijkheden zijn om te schuiven en welke gevolgen dit zou kennen, ontbreekt. Of de gevolgen van de stijging van de externe schuld werkelijk in beeld zijn gebracht, is voer voor politiek debat. Hier zien we a-politieke techniek en politiek door elkaar lopen. Dit los van de vraag hoe nuttig die schuldquote nu werkelijk is, zie Aanbevelingen voor de gemeenteraad; deel III.
Al met al, hetgeen eerstens tot enthousiasme leidde bij ondergetekende, eindelijk inzicht in de begroting alsmede de sturingsmogelijkheden in beeld gebracht, is verworden tot wat voelt als een deceptie. Het oogt dat de politiek de overhand heeft gekregen in materie die a-politieke techniek hoort te betreffen. Dat de wethouder Financiën in de raadsvoordracht schrijft dat er geen aanwijzingen zijn dat de hoge personeelslasten zijn ingegeven door inefficiëntie terwijl het voorliggend rapport meermaals stelt dat die aanwijzingen er wel zijn, maakt het er niet beter op.
Er is bij begroting 2025 Amsterdam een dashboard toegezegd maar dat maakt uw nederig boodschapper er niet meer gerust op. Feitelijk laten de raadsleden zich hiermee inkaderen terwijl zij zelf tot de inzichten moeten komen. Ook is dit meer toegankelijk voor een groot publiek maar daar bestuur je geen stad mee. De raad laat zich met zo’n dashboard op afstand zetten en aansturen in plaats van zelf tot de besluitvorming te komen.
Onderstaand voor de liefhebber dan wel diehard de agenda’s van raadscommissie Financiën Amsterdam vanaf de eerste voordracht van bestuursopdracht ‘Inzicht in Beleid, Geld en Keuzes’ tot en met heden alwaar u de bijbehorende raadsinformatiebrieven, onderzoeken en benchmarks treft.
- raadscommissie Financiën d.d. 15 december 2022 agendapunt 5, voordracht en duiding
- raadscommissie Financiën d.d. 9 februari 2023 agendapunten 5 en 6 met de eerste benchmarks, programma’s uit de Amsterdamse begroting tov navenante inkomsten uit het Gemeentefonds
- gemeenteraad d.d. 16 maart 2023 agendapunt 27 met behandeling van voorgaand en moties van raadsleden hieromtrent
- raadscommissie Financiën d.d. 20 april 2023 agendapunt 9 met op verzoek van raadsleden uitsplitsing van stelposten en de eerste routekaart van deze bestuursopdracht met datums wanneer de raad wat kan verwachten (dit wordt later bijgesteld). Ook reactie college op een brief van de Rekenkamer over de ‘navolgbaarheid van de uitvoering van deze bestuursopdracht’ (…)
- raadscommissie Financiën d.d. 22 juni 2023 agendapunt 6, ‘Scenario’s schuldontwikkeling’. Hiermee wordt de schuldquote verhoogd zodat de externe schuld kan stijgen om het niveau van investeringen op peil te houden (besluitvorming bij de Voorjaarsnota in dezelfde agenda, punt 5)
- raadscommissie Financiën 2 november 2023 Tkn 2, het college informeert over de voortgang van deze bestuursopdracht (ik tref geen commissiebehandeling)
- raadscommissie Financiën d.d. 11 juli 2024 agendapunt 11, ‘Geobjectiveerde benchmark begroting Amsterdam’ waar de gehele uitgavenkant van de begroting in beeld wordt gebracht in vergelijking met zes andere gemeenten alsook met de inkomsten daartoe uit het Gemeentefonds
Als laatst Aanbevelingen voor de gemeenteraad; deel I alwaar ondergetekende al de schuifmogelijkheden binnen de begroting in beeld gebracht wilde, d.d. 26 juli 2016 (!!). Dit mede nav rapport Enquêtecommissie Financiële Functie 2002-2014 dat daar ook is geplaatst. Tevens vroeg uw nederig boodschapper al in 2016 om het Gemeentefonds te specificeren wat nu eindelijk met bovengenoemde benchmarks gebeurt, Aanbevelingen voor de gemeenteraad; deel II. De huidige aandacht voor de financiën verzocht uw nederig boodschapper daar toen ook al om (2016!).